Türkiye’nin Stratejik Vizyonu:Pakistan-Afganistan Arabuluculuğu için Yeni Bir Ufuk|Shabana Ayaz

İslamabad’da Türkiye, Pakistan ve Azerbaycan parlamento başkanlarının yakın zamanda gerçekleşen toplantısı, Güney Asya’da kritik bir dönemde yapıldı; Pakistan-Afganistan ilişkileri ciddi gerginliklerle karşı karşıya. Türkiye ve Pakistan, özellikle Afganistan’daki mevcut yönetimle diplomatik angajman ve insani yardım yoluyla, bu ülkede istikrarı desteklemede uzun süredir önemli roller oynadı. İslamabad ve Kabil arasındaki artan güvensizlik ortamında, toplantı katılımcıları acil arabuluculuk ihtiyacını vurguladı.

Arabuluculuk, Türkiye’nin dış politikasının temel taşlarından biri olarak, Ankara’nın tarafsızlığını, bölgesel iyi niyetini ve diplomatik nüfuzunu kullanarak gerilimi azaltması ve her iki ülkeyi diyalog ve istikrara yönlendirmesi için çağrıda bulunuldu.

12-14 Ekim 2025 tarihlerinde İslamabad’da düzenlenen Üçlü Parlamento Başkanları Konferansı, bu kardeş ülkeler arasında parlamenter diplomasiyi güçlendirmede önemli bir adım oldu. Pakistan Ulusal Meclis Başkanı Serdar Ayaz Sadık’ın başkanlık ettiği toplantı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Prof. Dr. Numan Kurtulmuş ve Azerbaycan Milli Meclis Başkanı Sahiba Gafarova’yı ağırladı.

Türk heyetine liderlik eden Kurtulmuş, Türkiye ve Pakistan’ı birleştiren derin tarihi ve kültürel bağları vurgulayarak, “İlişkilerimiz yalnızca diplomatik değil, ortak miras ve karşılıklı destek üzerine kurulu” dedi. Konferans, ticaret, güvenlik, bağlantısallık ve kültürel değişimde daha fazla iş birliği taahhüdünde bulunan İslamabad Deklarasyonu’nun kabulüyle sona erdi. Bu deklarasyon, bölgesel barışı güçlendirmeyi ve iklim felaketleri ile jeopolitik zorluklar gibi küresel meselelere karşı koymayı amaçlayan bir yol haritası sunuyor.

Bu görüşmeler sırasında, Türk heyetinin önemli bir üyesi ve Türkiye-Pakistan Parlamentolar Arası Dostluk Grubu Başkanı Ali Şahin, resmi oturumların ötesine geçen bir angajman sergiledi.

Pakistan’a üç günlük ziyareti sırasında Şahin, Lahore’un tarihi dokusunu keşfetti; bu, ikonik Badşahi Camii ve Müslüman dünyasında birliği ilham veren şair-filozof Allama İkbal’in türbesini içeriyordu. Bu ziyaret, ikili ilişkilerin insani boyutunu vurguladı ve Hilafet Hareketi gibi ortak tarihi mirası hatırlattı.

14 Ekim 2025’te Şahin, X platformunda kişisel bir paylaşımda bulunarak, Pakistan-Türkiye ilişkilerini güçlendirmeyi ve Pakistan-Afganistan arasındaki gerilimleri ele almayı amaçlayan beş vizyoner öneri sundu. Yazar Shabana Ayaz ile yaptığı görüşmede Şahin, bu önerilerin kendi parlamenter vizyonunu yansıttığını ve resmi Türk politikası olmadığını vurguladı. Öneriler, bölgesel iş birliğini artırmayı ve Türkiye’nin arabuluculuk kapasitesini kullanarak barışı teşvik etmeyi hedefliyor:

Birincisi, İslamabad’da bir AK Parti temsilciliği ofisi kurarak parlamenter diplomasiyi, eğitim değişimlerini ve kültürel bağları güçlendirmek, böylece Pakistan ve komşu ülkelerle bölgesel iş birliğini derinleştirmek.

İkincisi, Gwadar Limanı’nda ortak bir insansız hava aracı üssü geliştirerek, Arap Denizi ve Hint Okyanusu’nda deniz güvenliğini artırmak ve Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) ile uyumlu hareket etmek, aynı zamanda bölgesel hassasiyetleri dikkate almak.

Üçüncüsü, Körfez ve Orta Doğu’daki güvenlik operasyonlarında iş birliğini genişletmek, ortak eğitim ve savunma teknolojisi transferleriyle bölgesel güvenlik modelleri geliştirmek.

Dördüncüsü, Pakistan’ı Türk Devletleri Teşkilatı’na “İlgili Ortak” olarak davet etmek, Gaznelilerden Babürlere kadar 700 yıllık Türk etkisinden ve Pakistan’ın Karabağ’da Azerbaycan’a verdiği destekten güç alarak.

Beşincisi, Türkiye’yi, 2021’den bu yana hareketsiz olan Ankara Üçlü Zirvesi’ni yeniden canlandırarak Pakistan ve Afganistan arasında arabuluculuk yapmaya çağırmak, aşamalı ateşkesler ve ekonomik teşviklerle kalıcı barışı desteklemek.

Bu öneriler, artan sınır gerilimleri zemininde önem kazanıyor. 8 Ekim 2025’te Pakistan’ın Orakzai bölgesinde gerçekleşen ve 11 askerin hayatını kaybettiği bir saldırı, İslamabad’ı Afganistan’ın Kabil ve Paktika vilayetlerinde hassas hava saldırıları düzenlemeye itti. Kabil, bu eylemleri egemenlik ihlali olarak kınadı ve sınır karakollarına misilleme yaparak her iki tarafta kayıplara yol açtı. Torkham gibi sınır geçişleri günlerce kapandı, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamındaki ticareti aksattı ve mülteci hareketlerini yoğunlaştırdı. Durand Hattı anlaşmazlıkları ve karşılıklı suçlamalar, bölgesel güvenliği karmaşıklaştırıyor.

Türkiye, bu ayrılığı kapatmak için eşsiz bir konuma sahip; 1950’lerden bu yana diyalogları destekledi, 11 Eylül sonrası NATO’nun Afganistan misyonuna katkıda bulundu ve 2011 İstanbul Süreci’nin eş başkanlığını yaptı. 2007’de başlayan Ankara Üçlü Zirvesi, 2014’e kadar askeri ve istihbarat iş birliğini kapsadı.

2021 sonrası dönemde Türkiye, Kabil’de güvenlik teklifleri sundu ve 100 milyon doların üzerinde yardım sağladı. Yeniden canlandırılmış bir zirve, aşamalı ateşkesler, Katar ve Çinli ortaklarla gizli görüşmeler ve Orta Koridor ticaret yolları gibi teşviklerle gerilimi azaltabilir. Türkiye’nin savunma kapasitesi, Şubat 2025’te imzalanan 24 anlaşmayla desteklenebilir. İslam İşbirliği Teşkilatı’nı angaje etmek, dış müdahaleleri nötralize edebilir; Türkiye’nin 2021 İstanbul Konferansı deneyimi bu konuda rehberdir. Şahin’in önerdiği ortak medya prodüksiyonları ve öğrenci değişimleri gibi yumuşak güç araçları, ilişkileri insancıllaştırabilir.

Zorluklar arasında CPEC çıkarlarını dengeleme ve bölgesel hassasiyetleri yönetme yer alıyor.

Ancak, Kurtulmuş ve Şahin’in vizyonu, Türkiye’nin arabuluculuğunun bu zorlukları fırsata dönüştürebileceğini gösteriyor. İstikrarlı bir Afganistan, Pakistan’ı güçlendirir; güçlü bir Pakistan, Afganistan’ı destekler—bölgesel ve küresel istikrar için kazanç sağlar. Üçlü Zirve’nin hızla yeniden etkinleştirilmesi, Ankara’nın “karşılıklı güven ve yapıcı diplomasi” anlayışıyla uyumludur ve ortak refahın yeni bir ufkunu müjdeler.