ALGI OPERASYONLARI KARŞISINDA GÖRÜNTÜ VE GERÇEK

Algı: Duyu organlarımız aracılığıyla dışarıdan gelen bilgileri (görme, işitme, dokunma, tatma, koklama gibi yollarla) yorumlayarak anlamamızı sağlayan bilişsel süreçtir. Bu yol ile nesneler bir bütün olarak kavranır. Bu yetenek, herkes için tüm yaşamı boyunca önemlidir çünkü herkes olay, olgu ve durumları bu yeteneğiyle anlar, kavrar. Bu yeteneğin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi mümkündür.

Algı yönetimi: Siyaset, medya, ticaret ve savaş stratejilerinde sıkça kullanılan bir yöntemdir. Ancak algı yönetimlerinin çoğunda amaç artık sadece yönlendirmek değil, bilinçli bir şekilde yanıltmak haline de gelmektedir. Bu nedenle pek çok durumda bir gerçek bir de gösterilen bulunmaktadır. İşte bunun gerçekleştirilmesine ‘algı operasyonu’ denilmektedir.

Operasyon: Dilimize Fransızcadan geçen ‘opération’ sözcüğü, dilimize Arapçadan geçen ‘ameliyat’ sözcüğü yerine de kullanılmaktadır. Bu iki sözcüğün karşılığı Türkçede ‘işlem-işlemler, eylem-eylemler’ demektir.

Algı operasyonu: Gerçeği değiştirmeden, gerçeğe dair algıyı ve duyguyu yönlendirmek için yapılır. Algı, gerçek değildir ama gerçeği görünmez kılma gücüne sahiptir. Çünkü algı, sadece dışarıdan gelen bilgiyle değil, kişilerin düşünce ve duygularıyla da şekillenir.

Bireysel algı operasyonları: Kişinin duygularını, görüşlerini, eylemlerini, ilişkilerini etkilemek ve yönlendirmek amacıyla yapılan işler, yayınlar, bilgilerdir. İnsanın duyguları, bilgilerinden önce harekete geçer. Algı operasyonları da çoğu zaman duygulara seslenir. Çünkü insan önce hisseder sonra düşünür. Bu nedenle insanların hislerini yönlendirebilenler, onların ne düşüneceğini de büyük ölçüde şekillendirebilir.

Toplumsal algı operasyonları: Bir olay-olgu-süreç hakkında, kamuoyunun algısını sanal ve doğru olmayan bilgilerle etkilemeye, değiştirmeye, yönlendirmeye yönelik her türlü eylemdir. Algı operasyonuyla ‘olay-olgu-durum’ değişmez ancak olayın bize sunulma şekli amaca göre değişir.

Algı operasyonlarının geçmişi: Algı operasyonları aslında yeni bir şey değildir; tarih boyunca savaşlarda, seçimlerde, kriz anlarında hep kullanılmıştır. Günümüzdeyse internetin ve sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte bu işler çok daha hızlı ve etkili hale gelmiştir. İnsanlar, her gün sayamayacakları kadar çok bilgiye maruz kalmaktadırlar. Bu bilgilerden bir bölümü insanları bilgilendirmek bir bölümü de yönlendirmek için sunulmaktadır. Artık bir bilgi, doğruluğu sorgulanmadan dakikalar içinde milyonlara ulaşabilmektedir. Kısa süre önce geleneksel medyada tek merkezden yürütülen algı çalışmaları, bugün sosyal medyada çok daha etkili şekilde yapılmaktadır. Bot hesaplar, trol orduları, anonim kaynaklar ve yapay zekâ destekli içerikler bu operasyonlarda kullanılmaktadır. Günümüzde bir sosyal medya paylaşımıyla milyonlarca insan aynı anda etkilenebilmektedir. Bir “hashtag” kampanyası ya da “trend topic” listesiyle kamuoyu yönlendirilebilmektedir. Görüntülerin kurgulanması yoluyla insanlar hiç söylemedikleri sözleri söylerken gösterilebilmekte; bir görüntü, abartılan bir haber başlığı, bağlamından koparılan bir açıklama yoluyla insanlar, farkına bile varmadan, şekillendirilmiş bir gerçeğe inanmaya başlayabilmektedirler.

Algı operasyonu nasıl yapılır:

1. Hedef kitle belirlenir. Kitleye göre mesaj hazırlanır.
2. Mesaj oluşturulur. Çarpıcı, etkileyici bir içerik seçilir.
3. Yayılma kanalları kullanılır. Sosyal medya, haber siteleri devreye girer.
4. Tepkiler ölçülür. Geri bildirimlere göre içerik yenilenir ve yeniden kullanılır.

Bireyin algı operasyonları: Başkaları, insanların algılarını şekillendirmek için algı operasyonları yaptığı gibi kimi zaman insanlar da başkalarının kendilerine karşı algılarını yönlendirmek ve yönetmek için birtakım algı operasyonları yapabilmektedirler. Örnek: ‘İnsanların giyimlerini ve takılarını göze sokacak kadar abartmaları; giyeceklerindeki markaları görünür kılmaya çalışmaları; kimi konuşmacıların arkalarındaki veya önlerindeki kitaplar; bazı kişilerin görünür yere koydukları önemli kişilerle fotoğrafları; kimilerinin konuşmalarının arasına yerleştirdikleri tasarlanarak ezberlenmiş kalıp cümleler; belli bir yere aidiyeti ortaya koyan sözler-alıntılar; eğitimi alınan kurum, mesleki unvanlar, akademik kariyer basamağı ve çalışılan iş yerinin göze sokulacak kadar öne çıkarılması; araba markası ve fiyatı; oturulan mahalle, evin değeri, evin kirası, ev eşyası ve aksesuarı; önemli kişilerle yakınlık açıklamaları; tatil yapılan yerlerle ilgili görseller; ailenin zenginliği veya miras kalan/kalacak mal; konuşma üslubu ve kullanılan sözcüklerin seslendirilme biçimi gibi’ pek çok yöntemle insanlar başkalarına karşı ‘algı operasyonları’ yapar ve kendilerinin istedikleri şekilde algılanmasını sağlamaya çalışırlar.

Müslümanlar için ‘algı operasyonları’: Dünya yaşamı, Müslümanlar için algı operasyonları yaparak geçirilecek bir süreç değildir. Kendi gerçeğini gizleyerek kurgu bir kişilikle kendini ortaya koymak, dünya hayatının anlamını kavrayanlar için anlamlı ve gerekli bir durum değildir.  Çünkü Ankebut 29/64: ‘İyi bilin ki dünya hayatı boş bir oyalanma ve oyundan başka bir şey değildir. Ahiret yurduna gelince işte gerçek hayat odur. Keşke bunu bilmiş olsalardı!’ Bu ayetin öznesi, önceki ayetlerde kendilerinden söz edilen 'kâfirler’dir. Bu ayeti öznesiz anlamak, Müslümanları yanlış bir yaşam telakkisine yönlendirmiştir. Ayete göre kafirler, insanın bir kez yaşayabileceği dünya hayatını ‘oyun ve eğlence’ edinen kitledir. Müslümanlar içinse dünya hayatı, sonsuz hayatlarını kazanacakları bir süreç olduğu için son derece önemlidir. Yukarıya alıntıladığımız Ankebut 29/64 ayeti, Enbiya 21/16: وَمَا خَلَقْنَا السَّمَٓاءَ وَالْاَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِب۪ينَ : 'Biz göğü, yeri ve arasındakileri laib/oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık.' ayetiyle birlikte anlaşılmalıdır. Bu nedenle Müslümanlar Müminun 23/3:وَالَّذ۪ينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَۙ : ‘İnananlar lağvden/oyun ve eğlence türü boş işlerden yüz çevirirler.' ayetiyle tanımlanırlar. Dünya kafir için ‘oyun ve eğlencedir’ ancak Müslümanlar için sonraki hayatlarına hazırlandıkları, ciddiye aldıkları bir süreçtir. Onlar bilirler ki ‘algı operasyonları’ kuşatmasında oyun ve eğlenceyle geçirilecek bir yaşam, insanları ne burada ne ötede mutlu edebilecektir.

Algı operasyonlarına karşı ne yapılabilir: İnsan için her durumunda gerçeği bilmek ve anlamak çok kolay değildir. Günümüz teknolojisinin kurgulama yetenekleri ve kapasitesi karşısında insanların, ‘her gördüğüne ve duyduğuna inanmamak’ bilincine sahip olmaları gereklidir. Bu nedenle bireysel ve toplumsal olarak ‘algı operasyonlarıyla’ mücadele edilmelidir. Çünkü böyle operasyonlar karşısında kalan kişi ve toplum, kendi kararlarını kendi veremez, etkiye göre karar verdiğini de fark edemez. Algı operasyonları karşısında değerlendirme yapabilmek için şu sorular sorulabilir: ‘Neden bu bilgiye muhatap oluyorum? Bu bilginin kaynağı nedir? Bu görselin kaynağı nedir? Bu haber gerçek mi? Bu paylaşımın şu sıralar servis edilmesinin bir amacı var mı? Sosyal medyada bir anda herkesin aynı konuda konuşmaya başlaması rastlantı mı? Bu konuda bir yerlerde düğmeye mi basıldı?’ gibi küçük sorular, insanları ve toplumları büyük manipülasyonlardan koruyabilir.