DEĞERLERLE YAŞAMAK / Hatun ÖZKÜMÜŞ

İnsanın, kendi hayatında ahlaklı olmayı, davranışlarında ölçülülüğü, diğer insanlar ve tabiatla olan ilişkilerinde ilkeleri, kuralları benimsemiş olması, onu öteki canlılardan ayıran, insani konumunu yukarıya çeken nitelikler arasında yer alır. İnsanın değeri, kendisinin sahip olduğu, uyguladığı güzel davranışlarıyla, tutumlarıyla görülür hale gelir.

İşte, insanın ve toplumun yaşamını kolaylaştıran, sosyal yaşamın düzenine katkı veren anlayış, düşünce,  yorumlama biçimi ile uygulanabilir, örnek alınabilir davranışlar silsilesine değerler örüntüsü olarak kabul edebiliriz. Tarihin her döneminde ihtiyaç duyulması nedeniyle değerlerin doğmuş olduğu düşünülür. Değerler, kullanıldıkları yerler ve fonksiyonları bakımından içinde bulundukları toplumun ortak ürünüdürler.  Onlar tarihi sürecin süzgecinden gelerek varlıklarını sürdürmüşlerdir.

İnsan, kişisel ve sosyal değerleri ile yaşar. Bu değerleri ile kimlik kazanır.

Kişi edindiği bilgi, kazandığı sosyal kültürel becerileri sayesinde kendi hayatındaki başarılarını destekler. Kişi değerlerle bezenmiş kişilik yapısıyla ailesinde, iş ve meslek hayatında güvenilen bir insan olma, kendisinden emin olunma fırsatına da sahip olur.

Değerler, kaynağını daha çok sözlü ve yaşanan kültürden aldıkları için canlılık özelliği taşırlar. Onlar üzerimize taşıdığımız sürece vardırlar.

Hayata uygulanan değerler, kendilerini yenileme imkanı da bulacağından sosyal yaşamımızın zenginleşmesinde önemli bir görev alırlar. Davranışlarımız, yorumlarımız, olumlu veya olumsuz değerlendirmelerimiz, bakış açılarımız, değer yargılarımız bizim sosyal yönümüzün, sosyal varoluşumuzun tanımlanmasına yardımcı olurlar.

Doğruluk, dürüstlük, saygı, sevgi, fedakarlık, gönüllülük, yardımlaşma ve güzel ahlak anlayışımız, mahremiyete olan saygımız sahip olduğumuz değerler silsilesinden bazılarıdır. Biz yalan söylememekle, verdiğimiz sözümüzde durmakla, paylaşmakla çevremize katkı sağlarız. Bu yolla faydalı davranış biçimlerinin diğer insanlara ve özellikle de çocuklarımıza aktarılmasına yardımcı olmuş oluruz.

Sosyal hayatın daha iyi yaşanabilirliğini sağlamak çaba ister.

İnsanlar arasındaki ilişkilerimizde esnek, hoşgörülü ve empatik bir yaklaşım içinde olmanın yararı nedir?  

Sabırla, kararlılıkla, çalışmakla birlikte; iyi insan, iyilik yapan insan, örnek kişi nasıl olunur?

Sorularının peşinde olmamız, sosyal hayatımıza dinamiklik verecektir. Çevremizde iyilik yapan insanların varlığı, geleceğe güvenle yürümemize destek vereceği hatırlanmalıdır. Bunun yanı sıra bir kişinin hayata ilişkin uygulayabileceği değerlerin yapısını oluşturmuş olması onun kendisine özgü belirgin özellikleriyle tanınmasını kolaylaştırır ve bu kişi hakkında bir dış şekil tasarımı belirtir.

İyilik yapanların, güzel söz söyleyenlerin, çevresine karşı gönüllülük faaliyeti yapmış olanların izi kalır. Kendilerinden uzun süre ayrı kaldığımız halde unutmadığımız kişilerde bu özellikler bulunur. İyilikler yaşanırken pozitif etki oluşturdukları gibi zamanla hatırlandıklarında da huzur verirler.  

Yardımlaşma, paylaşma hepimizin sahip olması gereken hayati bir değerdir. Paylaşma bir tür alış veriştir. Paylaşılan maldır. Eşyadır. Güzel bir sözdür. Sanattır. Bazen de bir gülümsemedir.  Yardımlaşma vermekle başlar. Peygamberimizin ‘’veren el alan elden üstündür ‘’ hadisinde olduğu gibi bir başkasına mal, para, bilgi verdiğimizde veya başka bir iyiliği yerine getirdiğimizde sadece bir açığı kapatmış olmaktan daha fazlasını yapmış oluruz. Veren kişi vermenin huzurunu hissederken, muhatabı da ihtiyacını gidermiş olabilir. Daha da önemlisi giderildiği kabul edilen ihtiyacın karşılanmaması halinde doğabilecek problemler veya sıkıntılar da önlenmiş olacaktır. Maddi ya da manevi sıkıntıların kaldırıldığı alanda olumlu hislerin yeşermeye başlaması beklenir.  Örnek davranışların yerine getirilerek, yaygınlaşmasının önü de açılmış olur.

Kullanılmayan, korunmayan değerler, diğer insanlara yansıtılmayan anlayışlar kolayca kaybedilebilmektedir. Yaşanılan değerler, sürdürülen güzel davranışlar varlıklarını koruyabileceklerdir.

Kişisel ve sosyal değerler toplumsal hayatımızda doğabilecek problemlerin çoğunu önler. Küçük problemlerin büyümeden yok olmasını sağlarlar. İnsanlar arasındaki dostluğu, dayanışmayı artırarak bu kültürün gençler ve yetişkinler arasında da yaygınlaşmasının önü açılabilir. Ayrıca çocukların ve gençlerin görerek, izleyerek değerler silsilesini öğrenmeleri kolaylaşır.

Bazı insanlar farklı nedenlerle kendi kendine yetmede yetersiz kalabilir. Zorunlu ihtiyaçlarını karşılamada veya sosyal hayatın gereklerini yerine getirmede zayıf olabilirler. Bu nedenle birimizin zayıf kaldığı bir konuda bir diğerimizin bu açığı kapatmaya çalışmasının getireceği fayda, sosyal değerlere olan ihtiyacımızın önemini daha da belirgin hale getirir.

Allah hepimizi farklı,  çeşitli yeti, yetenek ve istidatla yaratmıştır. Buradan hareketle insanın tamamlayıcılık gibi bir görevinin de olduğu kabul edilmelidir. Daha açık söylemek gerekirse; her insan kendi alanı, mahareti kısaca yapıp üretebildiği işleri en iyi şekilde yapmalıdır. Temel ihtiyaçların giderilmesinde yardımlaşılması, insanların faydasına olan işlerde dayanışmanın olması gerekmektedir. Sosyal kültürel faaliyetlerin artırılması sonucunda da toplumdaki hoşgörü ve kardeşlik duygularının pekişmesine yardım edilmiş olunacaktır.

Değerler, hayatı anlamlı kılan, kolaylaştıran, kişi, aile ve sosyal yaşamın sürdürülebilirliğinde olumlu yönde rol alan, duvarcı ustasının duvarın dayanıklılığını ile estetiğini oluşturmada kullandığı helik taşı gibidirler.  Zira doğru, dürüst, sabırlı, anlayışlı, hoşgörülü oluşumuz, mahremiyete saygımız gibi değerlerle yaşamamız, çevremizle kurduğumuz iletişimin dayanıklılığını ve estetik boyutunu geliştireceğini ve içinde yaşadığımız toplumumuzun sosyal zenginliğini artıracağını unutmamalıyız.

HATUN ÖZKÜMÜŞ