İslam Karşıtlığı ve Ayrımcılıkta: Kuzey Amerika Örneği / Prof. Dr. Şebnem Koşer Akçapar

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Küresel Göç Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi (ASBÜ-GAUM) bünyesinde, Ağustos 2021-Nisan 2022 tarihleri arasında yürütülen “Yurtdışındaki Türk Kökenli Vatandaşlara Yönelik Nefretin Üretimi: Kuzey Amerika Örneği” başlıklı projenin bulguları, farklı disiplinlerden değerli akademisyenlerin katkıları ile genişletilerek ASBÜ Yayınları tarafından kitaplaştırılmıştır. Türk Göçmenlere Yönelik Nefret Suçları, İslam Karşıtlığı ve Ayrımcılık: Kuzey Amerika Örneği başlıklı kitabın editörlüğünü ASBÜ-GAUM Müdürü Prof. Dr. Şebnem Köşer Akçapar üstlenmiştir.

Kitapta, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’ya odaklanılarak Türk düşmanlığı ve İslamofobi gibi önemli iki toplumsal sorun sosyolojik, psikolojik, hukuki ve teolojik boyutları ile ele alınmaktadır. Sayın Rektörümüz, Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan’ın hak ve özgürlükler üzerine kaleme aldığı önsözü ile başlayan kitap, Prof. Dr. Şebnem Köşer Akçapar’ın İslamofobi ve Türkofobinin ABD ve Kanada’daki görünümünü istatistiksel verilerle destekleyerek anlattığı giriş yazısı ile devam etmektedir. Bu giriş yazısında, ayrıca, okuyuculara kitabın amacına ve kitap bölümlerinin içeriğine ilişkin özet bilgiler sunulmuştur.

Kitabın birinci bölümünü, ASBÜ İslami İlimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Asım Yapıcı, “İslamofobinin Tarihsel Gelişim Süreci: Sosyal Psikolojik Bir Çözümleme” başlığı altında kaleme almıştır. Bu bölümde, Prof. Dr. Yapıcı, İslamofobinin önce kavramsal açılımını yapmış, ardından tarihsel kökenlerini ve bu süreç içerisinde nasıl inşa edildiğini sosyal psikolojik bir bakış açısıyla irdeleyerek analiz etmiştir. Kitabın “Amerika’da İslamofobi ve Müslüman Karşıtlığı” başlıklı ikinci bölümünü, AGİT Dönem Başkanı Müslümanlara Karşı Müsamahasızlık ve Ayrımcılıkla Mücadele Özel Temsilcisi Prof. Dr. Mehmet Paçacı ele almıştır. İslamofobinin köklerini Yeni Dünya’ya yerleşen Avrupalıların Arapları ve Müslümanları da içerecek şekilde Doğulu toplumlara yönelik kalıpyargılarla dolu algılarına uzanarak arayan Prof. Dr. Paçacı, ABD’de Müslüman karşıtı nefretin ve ırkçılığın 1960’larda güç kazanmaya başladığını ve 11 Eylül saldırıları ile Müslüman olan olmayan herkesi, çeşitli önyargıların ve ayrımcı tutumların beslediği nefret saikli söylem ve saldırıların hedefi haline getirdiğini ifade etmektedir. Yazısının devamında, Müslüman karşıtlığı ile mücadele eden hak temelli, çok-ırklı, çokkültürlü sivil toplum kuruluşlarından bahseden Prof. Dr. Paçacı tartışmasını, her türlü ırkçı ve ayrımcı tutumla mücadele ederek temel hak ve özgürlükleri savunmada Müslüman Amerikalıların üstlerine düşen önemli görevler olduğunu vurgulayarak noktalamıştır.

Kitabın üçüncü bölümünde, Rektör Yardımcımız Prof. Dr. M. Hakan Türkçapar’ın “Önyargı ve Ayrımcılığın Psikolojisi” başlıklı yazısı okuyucuyla buluşmaktadır. Prof. Dr. Türkçapar, bu yazısında, önyargıların ve kalıpyargıların oluşumunun etiketleme ve düşmanlaştırmaya yol açarak gruplar arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkilediğini ve gerilim ve çatışmayı körüklediğini psikolojik temellendirmelerle ortaya koymaktadır.

 Kitabın son bölümünde ise, 2020-2021 yılında yürütülen proje kapsamında nitel araştırma yöntemiyle elde edilen verilerin detaylı analizi okuyucuyla buluşmaktadır. Prof. Dr. Şebnem Köşer Akçapar, Dr. Öğretim Görevlisi Erman Eroğlu, proje asistanları Aysima Çalışan, Tuna Kılınç ve Elif Banu Varlı tarafından yazılan bu bölümün temel amacı, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da yaşayan Türk kökenli göçmenlerin dini ve etnik kimliklerini hedef alan nefret söylemi, ayrımcılık, Türkofobi, İslamofobi ve yabancı düşmanlığı gibi olumsuz sosyal pratiklere ne ölçüde maruz kaldıklarını ve bunları nasıl deneyimlediklerini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, her iki ülkede kayda geçirilen nefret suçlarının son yıllardaki görünümünü özetleyen araştırmanın sorunsalının ortaya konulmasının ardından, araştırmanın amacı, önemi, yöntemi ve sınırlılıkları hususlarına değinilmiştir. Ardından, Türkiye’den ABD ve Kanada’ya yönelik ilk kayıtları 1820’li yılları bulan göçlerin tarihçesi ve bu tarihsel süreç içerisinde değişen göçmen profili hakkında detaylı bir incelemeye yer verilmiştir. Bir sonraki kısımda ise, bu iki ülkenin ayrımcılık ve nefret suçları ile mücadeleyi amaçlayan ilgili yasaları ve yükümlü oldukları uluslararası sözleşmeler analiz edilerek, araştırmanın konusu hukuki çerçeve etrafında tartışılmıştır. Erving Goffman’ın damga teorisi ve Étienne Balibar’ın yeni ırkçılık tartışması üzerine konumlandırılan kavramsal ve kuramsal inc e - lemenin ardından araştırmanın bulgularına yer verilmiştir. Bu bulguların bir kısmı belirli anahtar kelimeler ve etiketler etrafında toplanan ve söylem analizi tekniği ile irdelenen verilere dayanmaktadır. Bulguların bir kısmı ABD Adalet Bakanlığı, Kanada Adalet Bakanlığı, Bloomberg Law, Lexisnexis, Westlaw, New York Eyaleti Hukuk Raporlama Bürosu gibi veri tabanlarındaki hukuki metinlerin taranması ile elde edilmiş; bir kısmı ise, ABD ve Kanada’da yaşayan bazı kilit katılımcılar ile çevrimiçi ya da yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmelerden temin edilmiştir.

Son olarak, 2021 yılına ait kayda geçirilen olumlu ve olumsuz gelişmeler eğitim hakkı, seyahat özgürlüğü, çalışma ve sosyal güvenlik hakkı, mülkiyet ve miras hakkı, hak arama hürriyeti ve siyasal hak ve siyasi katılım başlıkları altında kategorileştirilerek sıralanmıştır. Araştırma sorunsalının en güncel halini ortaya koyan bu kitap, Türk kökenli göçmenlerin de mağduru olduğu nefret saikli saldırılar ve İslamofobi ile mücadele için hangi adımların atılabileceği hususunda çeşitli önerilere yer verilerek sonlandırılmaktadır.

Kaynak: ASBÜ Kütüphane & Kitap Ekim 2022