Militan ve Hikmet Yolcusu

Militan, karşılaştığı metinleri literal okumaya eğilimlidir; oysa ilim ve hikmet yolcusu, lafzı dışlamadan anlama yoğunlaşmaktadır. Salt metnin lafzına yoğunlaşmak yaratıcı düşünceyi engellerken, anlama yönelmek metnin hedeflediği yaratıcılığa zemin hazırlar.

Militan, her yeni ve farklı yorumu tehdit görerek dışlar. Bu yüzden hazır bilgileri kullanır. Ona göre söylenmesi gereken her şey, yapılması gereken her yorum yapılmıştır. Bize düşen onları tekrar etmek ve uygulamaktır. İlim ve hikmet yolcusu ise yeni yorumu bereket olarak görür. Tarihsel mirası tümüyle reddetmeden yeni yorumlara kapı aralar.

Militan, tekfir eder, dışlar; bun yüzden her yeni yorumu kendi anlayışına tehdit olarak görür. İlim ve hikmet yolcusu, farklı yorumlara karşı, tekfiri asla bir silah olarak kullanmaz. İçtihat kapısının her dönem ardına kadar açık olduğuna inanır. Yeni yorum olmadan dinin bugüne yoğunlaşmayacağının bilincindedir.

Militan, bağlı olduğu ideolojiyi ölümüne savunur; bu anlamda militan Hariciliğin çağdaş temsilcisidir. İlim ve hikmet yolcusu ise hiçbir ideolojinin hakikati kuşatamayacağını ve onunla eşitlenemeyeceğini bilir.

Militan Partinin, örgütün, mezhebin,cemaatin adamıdır; dine mezhep içinden bakar. İlim ve hikmet yolcusu hakikatin arayışı içindedir. Hakikat arayışını aşan hiçbir yaklaşımın içinde değildir.

Militan ideolojisine veya dini anlayışına ölümüne bağlanır, ilim ve hikmet yolcusu ise sorgulamayı temel yaklaşım olarak benimser. Bu yüzden militan otoriter yapıların, çatışmacı ideolojilerin, terör örgütlerinin aradığı insandır. Çünkü otoriter yapılar sorgulamadan hareket edecek militanlara ihtiyaç duyar. İlim ve hikmet yolcusu asla bir yapıya bütünüyle angaje olmaz. Her yapının insan ürünü olduğunu, bundan dolayı hataya açık olduğu ihtimalinin gözden uzak tutmaz.

Militan duygularıyla, ilim ve hikmet yolcusu aklı ve kalbiyle hareket eder. Aklı ve kalbiyle hareket eden insanı yönlendirmek ve ikna etmek zordur. Bu yüzden otoriter yapılar sadece duygularıyla hareket eden insanlara ihtiyaç duyar. İlim ve hikmet yolcusu; konumu, bilgisi, birikimi,ilmi seviyesi ne olursa olsun, insanın bilgisinin sınırlı olduğunu ve yanılabileceğini aklından çıkarmaz.

Militan, liderini kutsar ve her sözünde bir keramet arar; liderini her koşulda savunur. İlim ve hikmet yolcusu ise kişiye değil bilgiye odaklanır. Konumu, bilgisi, birikimi ne düzeyde olursa olsun, insanın yanılma ihtimalini gözden uzak tutmaz.

Militan farklılıklar üzerine yoğunlaşır; bu yüzden toplumsal farklılıkları tehdit olarak görür. İlim ve hikmet yolcusu ise farklılıklardan ziyade ortaklıklar üzerine odaklanır. Toplumsal farklılıkları tehdit değil, zenginlik olarak görür.

Militan kendinden olmayana karşı öfkeli ve ötekileştiricidir; bu yüzden çatışmacı bir dil kullanmaya eğilimlidir. İlim ve hikmet yolcusu ise kendisi gibi düşünmeyenlere sevecen ve anlayışlıdır.

Militan slogan atar, ilim ve hikmet yolcusu anlamaya çalışır. Bu yüzden militan derin düşünmeye değil, slogan ve kavgaya meyillidir. Slogan entelektüel düşünceyi engelleyen bir özelliğe sahiptir. Bilgiyi değil, duyguları öne çıkarır. Slogan, taraftarların duygularını ifade etmek için kullandığı araçlardır.

Militan içinde bulunduğu partiye, cemaate, örgüte, mezhebeangajedir; bağlı bulunduğu yapıyı her şeyin üstünde tutmaya eğilimlidir. İlim ve hikmet yolcusu ise kendini yetiştirmenin peşindedir ve hakikatin yolcusudur. Onun için hakikati aramaktan daha değerli hiçbir şey yoktur. Hakikat, partimize,cemaatinize, örgütünüze, mezhebinize, etnik aidiyetinize sığmayacak ve onunla sınırlandırılmayacak kadar değerlidir. İlim ve hikmet yolcusu, partisinin, cemaatinin, mezhebinin, örgütünün çıkarlarının değil, hakikatin savunucusu olmalıdır.

Psikolojik gerçektir, insanlar sevdiklerinin hatalarını sevmediklerinin iyi yönlerini görmeme eğilimindedir. Militan özeleştiri yapmayı bir zaaf olarak kabul ederken, ilim ve hikmet yolcusu ise kendini eleştirmeyi göze alır ve hayatının her anında uygular.

Hakikatin sadece kendi grubu içinden üretilme imkânı olduğuna inanan kişi, kendini entelektüel bakımdan zenginleştiremezse karşısındaki her düşünceyi yok etmeye çalışan tetikçiye dönüşmesi kaçınılmazdır. Nitekim Türkiye'de her düşünce sistemi içinde az veya çok bu tür militanlara rastlanmaktadır. Militan düşünmeye, tefekkür etmeye değil, yok etmeye kendini adamıştır

            Militan, siyasal anlayış bakımından mutlakçıdır. Doğruyu kendi partisinin temsil ettiğine inanır. Hatta bunun tek doğru anlayış olduğu konusunda hiçbir kuşkusu yoktur. Bundan dolayı, diğer siyasal partileri ülkeyi bölecek vatan hainleri olarak kodlar. İlim ve hikmet yolcusu ise siyasal arenayı hayırda yarışmak olarak görür.

            Militan, siyasal anlamda askeri, yarı askeri, otoriter yapılara sempati duyar. Sosyalizm veya faşizm gibi otoriter ideolojilere yatkındır. Dini anlamda şiddeti araç olarak kullanan yapılara sempati duyar. İlim ve hikmet yolcusu ise otoriter yapıların insan özgürlüğünü tehdit ettiğine inanır. Otoriter yönetimlere karşı hukuk ve adaletin yanında durur.